دندان‌های انسان به دلیل قرار گرفتن در معرض فرسایش روزمره فیزیکی و نیز فساد تدریجی بسیار آسیب‌پذیرند و در عین حال یکی از عناصر مهم در سلامت و زیبایی ما محسوب می‌شوند. در چند دهه اخیر فعالیت‌ها تحقیقات علمی مختلف درباره چگونگی حفظ هرچه بیشتر و بهتر دندان‌ها در کشورهای پیشرفته انجام گرفته است که نتایج مطلوبی را هم در افزایش کیفیت زندگی در پی داشته است.

متاسفانه در کشور ما به‌رغم وجود همه پیشرفت‌ها در حوزه دهان و دندان می‌بینیم که ابتدایی‌ترین مسایل در این زمینه یعنی آموزش آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و ما همچنان شاهد مشکلات فراوان دهان و دندان در جمعیت کشور از سنین پایین هستیم.

 

نقش آموزش در حفظ سلامت دندان ها

در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا آموز‌ش‌های لازم برای والدین وجود دارد که از طریق آن پدر و مادر می‌آموزند که چطور باید مراقبت از دندان‌ها را از سنین کم به فرزندان خود آموزش دهند و آنها را به مراقبت از این عضو حساس علاقه‌مند کنند.

کودکی که از ابتدا و به تدریج با نحوه صحیح مراقبت از دندان‌های خود آشنا نشده طبیعتا نمی‌تواند به صورت ناگهانی با این کار ارتباط برقرار کند. در این کشورها این والدین هستند که به صورت عملی فرزند خود را به مسواک زدن تشویق می‌کنند. در این کشورها به پدر و مادر آموزش داده می‌شود که چطور کودک را در مسواک زدن همراهی و کمک کنند. آنها می‌آموزند که از ابتدا درکنار کودک خود مسواک بزنند تا او با این مساله آشنا شود. آموزش داده می‌شود که چطور باید مهارت‌های مراقبت از دندان به کودک منتقل شود و اگر کودک نسبت به این کار بی میل بود چه کار باید بکنند.

 

مسواک زدن از دوران کودکی

اما در کشور ما در بیشتر موارد دیده می‌شود که والدین سال‌هایی را که باید کودک در این زمینه آموزش ببیند را از دست می‌دهند و بعد از پنج ‌سالگی انتظار دارند تنها با خریداری کردن بهترین مسواک‌ها و خمیردندان‌ها، فرزندشان این کار را با میل و رغبت انجام دهد که این یک انتظار بیهوده و بیجاست.

در این موارد ما شاهد هستیم که پدر و مادر با مراجعه به همکاران ما گلایه می‌کنند که فرزند خردسالشان در برابر مسواک زدن مقاومت می‌کند، خودش را به خواب می‌زند،‌ بهانه می‌گیرد، ‌گریه می‌کند یا رفتارهایی مشابه این را از خود نشان می‌دهد.

این علاقه‌مندی در مرحله اول باید از طریق پدر و مادر و بعد از آن توسط مربیان در مدارس در کودکان تقویت شود که متاسفانه در هر دو مورد ما کم‌کاری‌های زیادی انجام می‌دهیم. برای حل این مشکل باید رسانه‌ها فعالیت جدی‌تر داشته باشند و آموزش و پرورش نیز در یک همکاری تنگاتنگ با وزارت بهداشت به کاهش مشکلات دهان و دندان دانش‌آموزان بپردازد.

 

سلامت جسم و روان با دندان هایی سالم

اطلاعات والدین در کشور ما در مورد مراقبت‌های دهان و دندان، به‌رغم تمام پیشرفت‌های ارتباطی همچنان محدود است. در واقع پدران و مادران تازه وقتی به فکر دندان کودک خود می‌افتند که او دچار درد دندان می‌شود و این زمانی است که فرصت‌های زیادی از دست رفته است. در حالی که پیش از آن با اقدامات پیشگیرانه ساده‌ای مثل تجویز یک ژل می‌شد از مشکلات دندانی کودک جلوگیری کرد، والدین در مرحله‌ای او را نزد دندان‌پزشک آورده‌اند که باید درمان تهاجمی‌تر انجام شود و اگر کودک نوپا باشد، حتی گاهی نیاز به بیهوشی خواهد بود. همه این مسایل زمانی خود را بیشتر نشان می‌دهند که فرزند ما نه‌تنها از نظر سلامت مورد تهدید واقع شده، که حتی ممکن است به دلیل از دست دادن یکی از عناصر زیبایی خود، ار نظر اعتماد به نفس نیز دچار مشکل شود.

 

جای خالی دندان در بزرگسالی

مشکل دهان و دندان فقط در مورد کودکان نیست. افراد بزرگسال ما نیز به دلیل همان عدم توجهی که از کودکی آغاز شده و تداوم داشته، در سنین جوانی دچار پوسیدگی‌های دندانی می‌شوند و بسیاری از آنها تا سن سی سالگی تعداد زیادی از دندان‌های خود را از دست می‌دهند. مصرف دخانیات نیز روند پوسیدگی دندان‌ها و از بین رفتن بافت لثه را تشدید می‌کند. جرم‌گیری، جراحی، ترمیم و استفاده از پروتز در حالی که فرد هنوز به نیمه عمر خود هم نرسیده عوارض متعددی را در سال‌های باقی‌مانده عمر برای او در پی خواهد داشت. عوارضی که شاید می‌توانست فقط با مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و دهانشویه‌ها به راحتی قابل پیشگیری باشد.

 

آیا ایمپلنت جایگزین خوبی است؟

خوشبختانه در سال‌های اخیر ظهور فناوری‌های جدید و تکنیک‌های نوین دندان‌ذزشکی توانسته است تا حدود زیادی مشکلات دندان را حل کند. روش‌هایی که به افراد این امکان را می‌دهد تا جای خالی دندان‌های از دست رفته خود را پر کنند. یکی از این روش‌های نوین و موثر بی شک ایمپلنت است.

حتما شما هم به این موضوع فکر کرده‌اید که با ایمپلنت همه مشکلات حل خواهد شد. البته در این که ایمپلنت یک جایگزین مناسب برای دندان است شکی نیست ولی آنچه بیشتر ما از آن غافلیم این است که دست‌یابی به یک ایمپلنت مناسب نیاز به شرایط دارد که بخش مهمی از آن به عهده خود بیمار است و در حقیقت ایمپلنت نیز مانند دندان‌های طبیعی و حتی بیش از آن نیاز به مراقبت و نگهداری دارد که این مراقبت‌ها از پیش از انجام ایمپلنت آغار می‌شود و در دوره استفاده از آن ادامه خواهد داشت.

 

مراقبت‌های ایمپلنتی

استفاده از این روش،‌ اصول و محدودیت‌های خاص خود را دارد. مثلا اینکه نمی‌توان از این روش به دلیل تغییر فرم و اندازه استخوان‌ها، پیش از سن بلوغ استفاده کرد. در عین حال نمی‌توان جای خالی دندان را به حال خود رها کرد زیرا در این صورت و با گذشت زمان دندان‌های کناری به سمت محل خالی دندان خم می‌شوند و انجام ایمپلنت در دوران بلوغ را نیز مشکل می‌کنند. پس در همان دوران قبل از بلوغ باید درمان موقت برای دندان از دست رفته انجام گیرد و به این طریق فضای مفید ایمپلنت حفظ شود.

در واقع جایگزین کردن ایمپلنت به جای دندان‌های طبیعی ممکن است ساده باشد اما نگهداری از این عضو نیز نیاز به آموزش و مهارت دارد. بنابراین در کشورهای پیشرفته پیش از انجام ایمپلنت، دوره‌های آموزشی‌ برای بیمار در نظر می‌گیرند تا او آمادگی استفاده از ایمپلنت را داشته باشد.

آموزش‌هایی مثل مراقبت‌های اولیه از دندان شامل استفاده از مسواک و نخ دندان و دهانشویه و همچنین سبک زندگی مناسب برای دندان‌های ایمپلنت شده به بیماران آموزش داده می‌شود. زیرا اگر قرار باشد ایمپلنت نیز مانند دندان مورد بی‌توجهی قرار بگیرد، در زمان بسیار کوتاهتری از دست می‌رود. اگر فرد نتواند سیگاری را که در تمام عمر کشیده کنار بگذارد، پس از مدت کوتاهی دوباره با مشکلات قدیمی خود مواجه خواهد شد.

استفاده از مسواک و دهان‌شویه و نخ دندان در کسانی که از ایمپلنت استفاده می‌کنند واجب‌‌تر است و مراجعه مداوم هر شش ماه یک‌بار این افراد به دندان‌پزشک ضروری است.

 

نقش دهان‌شویه‌ها در مراقبت از دندان ها

بدون شک یکی از اصولی که می‌تواند در سلامت ایمپلنت‌ها موثر باشد استفاده مناسب از دهانشویه‌هاست که با مراقبت مناسب از ایمپلنت از مشکلات لثه و پیامدهای منفی آن جلوگیری می‌کند. یکی از دستاوردهای مهم که در سال‌های اخیر در این مورد بسیار مورد توجه بوده استفاده از فناوری‌هایی موسوم به اکسی‌جت یا واترپیک است که می‌تواند دهان‌شویه را با فشار وارد فضای بین روکش‌های ایمپلنت کرده و آنها را تمیز کند.

دهان‌شویه‌هایی که در حال حاضر در بازار موجود است به دو نوع کلی بر پایه الکل و بدون الکل هستند. بسیاری از متخصصان معتقدند که استفاده از دهان‌شویه‌ها بر پایه الکل به دلیل وجود الکل اتیلیک احتمال ابتلا به سرطان‌های دهان را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بیماران به راحتی می‌توانند از دهان‌شویه‌های فاقد الکل یا حاوی الکل‌هایی که خطر سرطان‌زا بودن ندارند استفاده کنند.

در واقع امروزه استفاده از دهان‌شویه‌های قوی‌تر بر پایه الکل تنها برای مدت محدود و معمولا پس از جراحی تجویز می‌شود.

 

مراقبت‌های دوره‌ای از ایمپلنت

افرادی که از ایمپلنت‌ها استفاده می‌کنند باید مراجعه به دندان‌پزشک در فواصل زمانی کوتاه (شش ماه) را جدی بگیرند. متاسفانه این موضوع نیز از مواردی است که بسیاری از بیماران رعایت نمی‌کنند. بیمار دو سال پس از انجام ایمپلنت مراجعه می‌کند و از افتادن روکش آن گلایه دارد. طبیعی است که مراجعه نکردن به متخصص در زمان‌های معین و انجام مراقبت‌های دوره‌ای برای بیمار، لثه و ایمپلنت‌ها بسیار آسیب‌زننده خواهد بود.

 

کیفیت ایمپلنت‌ها

در بسیاری موارد شنیده می‌شود که صحبت از کیفیت ایمپلنت‌ها و برتری انواع خاصی از آنها به انواع دیگر می‌شود اما حقیقت این است که این موضوع بیشتر از آنکه وجهه علمی داشته باشد، بازارگرمی‌های بازار فروش است. تکنولويی ساخت ایمپلنت در بیشتر کشورها موجود است و همه انواعی که تاییدیه‌های رسمی را دریافت کرده‌اند دارای کیفیتی کم و بیش مشابه هستند. مهمترین نکته در استفاده از ایمپلنت‌ها، رعایت استاندارد گذاشتن ایمپلنت است و اگر این استانداردها رعایت شود، طول عمر مفید ایمپلنت‌ها بالاتر خواهد رفت.

 

برای جلوگیری از مشکلات دهان و دندان​ چه باید کرد؟

برای جلوگیری از مشکلات دهان و دندان، ما باید بیشتر هوای دندان‌هایمان را داشته باشیم. دندان‌ها نیاز به مراقبت‌های مداوم دارند و ما باید اصول این مراقبت‌ها را بدانیم و به آنها توجه کنیم؛

• طرز اصولی مسواک زدن را بیاموزیم
• نحوه استفاده از نخ دندان را بدانیم
• استفاده از دهان‌شویه‌ها را جدی بگیریم
•  مراجعه دوره‌ای به دندان‌پزشک

با همین چند روش ساده سال‌های بیشتری را با دندان‌های سالم خود سپری می‌کنیم ضمن اینکه از آسیب‌های احتمالی لثه‌ها نیز جلوگیری می‌کنیم.

با انجام این مراقبت‌های ساده و آموزش آن به فرزندان خود، سال‌های کمتری را نیاز به استفاده از ایمپلنت و جایگزین‌هایی مثل آن خواهیم داشت و این اتفاق در سال‌های دورتر خواهد افتاد. اما در هر حال بعد از از دست رفتن دندان‌های اصلی و استفاده از ایمپلنت، از اهمیت این مراقبت‌های دندانی کاسته نخواهد شد.